Wszystko, co powinniśmy wiedzieć o otyłości – przyczyny i metody leczenia

Otyłość to choroba określana mianem epidemii XXI wieku [1]. Osoby zmagające się z otyłością są w większym stopniu narażone na rozwój innych schorzeń. Chorzy doświadczają też bardzo często społecznego ostracyzmu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określiła otyłość jako „jeden z najbardziej zaniedbanych problemów zdrowia publicznego” [2]. Warto wiedzieć więcej na temat przyczyn otyłości i metod jej leczenia, a także profilaktyki tej choroby.

Jakie są najczęstsze przyczyny otyłości?

W rzeczywistości współczesna nauka nie zna w pełni przyczyn rozwoju otyłości. Znanych jest wiele czynników ryzyka rozwoju tej choroby. Niewątpliwie na predyspozycje do jej wystąpienia nakładają się realia współczesnego świata: wysoko przetworzona i bogato energetyczna żywność, ciągły stres i pośpiech, ograniczona aktywność fizyczna i zapewne jeszcze wiele innych.

Niewątpliwie na ryzyko rozwoju choroby otyłościowej istotnie wpływa nasz styl życia, ale wśród przyczyn otyłości należy przede wszystkim zwrócić uwagę na te czynniki, które predysponują do nadmiernego przyrostu masy ciała, a zarazem w żaden sposób nie są zależne od pacjenta. Należą do nich m.in. czynniki genetyczne i epigenetyczne, płodowe, hormonalne, a także psychologiczne.

Na otyłość znaczący wpływ ma również łatwa dostępność produktów żywnościowych. Jemy dużo i zatraciliśmy zdolność do naturalnego, instynktownego ograniczania ilości przyjmowanych pokarmów, wybierając często produkty z dużą zawartością cukru i tłuszczu. Nadmierna konsumpcja ma także wymiar społeczny i kulturowy.

Przyczyniają się do niej reklamy oraz chęć bycia społecznie akceptowanym (przyjęcia, rodzinne uroczystości). Paradoksalnie do przyczyn otyłości zaliczane jest również stosowanie diet odchudzających [3]. Zaburzają one i spowalniają metabolizm, sprawiając, że tkanka tłuszczowa zaczyna odkładać się w szybszym tempie, co powoduje efekt jojo.

Rodzaje otyłości

Oprócz otyłości pierwotnej, która spowodowana jest dodatnim bilansem energetycznym, wyróżnia się otyłość wtórną, której przyczyną jest zazwyczaj choroba o podłożu hormonalnym lub genetycznym [3]. Do schorzeń sprzyjających rozwojowi otyłości wtórnej należą m.in. zaburzenia funkcji podwzgórza, wrodzone choroby genetyczne i niedoczynność tarczycy [4].

Wskaźnik BMI – diagnozowanie otyłości

Podstawową metodą sprawdzania stopnia zaawansowania otyłości jest wskaźnik BMI, którego wartość oblicza się według wzoru: BMI (kg/m2) = masa ciała (kg) podzielona przez wzrost (m). Za pomocą tego wskaźnika można określić, czy stosunek masy ciała do wzrostu jest prawidłowy. Na podstawie wytycznych WHO otyłość u dorosłych występuje, gdy BMI jest większe lub równe 30 kg/m2 (BMI 30), nadwaga, jeśli BMI jest większe lub równe 25 kg/m2 (BMI 25).

Diagnoza otyłości jest kluczowa, bo pozwala podjąć odpowiednie działania terapeutyczne, o których wdrożeniu decyduje lekarz.

Konsekwencje otyłości

Otyłość to choroba ogólnoustrojowa powodująca daleko idące konsekwencje zdrowotne. Nieleczona może prowadzić do rozwoju około 200 powikłań zdrowotnych, takich jak np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, a nawet niektóre nowotwory.

Jak leczyć otyłość?

Kluczem do rozpoczęcia leczenia jest świadomość, że otyłość to choroba, którą trzeba leczyć, tak jak każdą inną jednostkę chorobową. Pacjent chorujący na otyłość powinien być pod opieką zespołu terapeutycznego składającego się z lekarza, dietetyka, fizjoterapeuty i psychologa. Nie we wszystkich przypadkach zmiana nawyków żywieniowych oraz włączenie aktywności fizycznej przekłada się na osiągnięcie celu terapeutycznego.

Mówiąc o metodach leczenia otyłości, należy też wspomnieć o chirurgii bariatrycznej. Dotyczy ona leczenia chorych z otyłością olbrzymią. Do operacji kwalifikowani są chorzy na otyłość III stopnia (BMI 40+) lub otyłość II stopnia (BMI 35,0 – 39,9), u których doszło już do powikłań otyłości, np. cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego lub choroby zwyrodnieniowej stawów [5].

Profilaktyka otyłości

Do głównych metod zapobiegania otyłości należy przestrzeganie zasad zdrowej diety i zdrowego stylu życia. Zaleca się jeść 4-5 niewielkich posiłków dziennie, w równych odstępach czasu i o określonej porze. Aktywność fizyczna powinna znaleźć się na liście priorytetów – warto znaleźć na nią czas codziennie.

Krzywdzące postrzeganie osób z otyłością

Chorych obarcza się winą za rozwój otyłości, zarzuca się im lenistwo i słabą wolę. To z kolei powoduje ich społeczne wykluczenie i odrzucenie. W chorobie, jaką jest otyłość, częste jest ocenianie osiągnięć i działań osób nią dotkniętych przez pryzmat ich wyglądu.

Żadna inna choroba nie wywołuje takiej stygmatyzacji. 29% osób z chorobą otyłościową deklaruje, że doświadczyło agresji fizycznej z powodu swojej masy ciała, a 56%, że z tego powodu odczuło wykluczenie[6]. Takie traktowanie osób chorych nie skłania do podejmowania działań w kierunku leczenia, a przeciwnie, sprawia, że chory zamyka się w sobie. Brak społecznej wiedzy na temat otyłości jako choroby leży u podstaw negatywnego patrzenia na chorych z otyłością.

Literatura:

1. World Health Organization. Obesity: preventing and managing the global epidemic. WHO Technical Report Series number 894. Geneva: WHO. 2000.
2. Wojciech Adamski, Monika Szulińska, Paweł Bogdański, Wtórne przyczyny otyłości Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, tom 3, nr 1, 6–13
3. EWELINA PIETRZYKOWSKA, BOGNA WIERUSZ-WYSOCKA, Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.
4. Paulina Suchodolska, Agnieszka Orkusz, OTYŁOŚĆ – PRZYCZYNY, RODZAJE, LECZENIE, SKUTKI, NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES 4(31) 2018.
5. Marcin Wyleżoł i in., Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej, Videosurgery and other miniinvasive techiques 2009; 4 (Suppl 1): S31–S.
6. Świat Lekarza wydanie 3D, s.3.

Artykuł partnera