Aspartam a procesy metaboliczne – jak organizm przetwarza ten słodzik?

Aspartam to substancja słodząca, która jest jedną z najczęściej spożywanych. Oznacza się go symbolem E951 i stosuje się jako słodzik stołowy lub substancję dodatkową w produkcji żywności. Aspartam, jako słodzik syntetyczny, był obiektem wielu badań i analiz. Dzięki temu, że towarzyszy nam już blisko 60 lat, to mieliśmy czas, aby dowiedzieć się nieco więcej na jego temat. I choć z biegiem czasu dostępne są coraz bardziej zaawansowane metody badań, to obecnie już sporo wiemy o tym, jak organizm człowieka metabolizuje ten słodzik. Zastanawiasz się, jak wygląda droga aspartamu w Twoim organizmie? Zapraszamy do lektury!

Aspartam, czyli słodzik E951, który nie dostarcza kalorii

Rozpoczynając podróż w głąb ludzkiego organizmu, warto dowiedzieć się, czym właściwie jest aspartam. Niewątpliwie od tego, jaki jest to związek, zależy przebieg drogi po spożyciu przez człowieka, aż do wydalenia związku. Mianowicie aspartam to substancja syntetyczna charakteryzująca się bardzo silnymi właściwościami słodzącymi. W porównaniu do klasycznego cukru spożywczego jest on nawet 160 – 200 razy słodszy. Dzięki temu spożywa się go w bardzo małych ilościach, co w konsekwencji przyczynia się do tego, że jest on uważany za substancję bezkaloryczną.

Aspartam został odkryty w 1965 roku, a dopuszczony do spożycia w połowie lat 80. XX wieku. Początkowo uważano, że związek ten może wpływać korzystnie podczas leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Jak się jednak później okazało, aspartam ma bardzo silny słodki smak i może pełnić rolę zamiennika dla tradycyjnie spożywanego cukru, choć nie nadaje się do leczenia choroby wrzodowej.

Początek przygody z aspartamem

Aspartam w diecie człowieka pełni rolę substancji słodzącej. Na rynek trafił pod koniec XX wieku. Obecnie może być stosowany zarówno jako samodzielny słodzik – tzw. słodzik stołowy do słodzenia, a także jest spożywany jako element innych potraw i przekąsek. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami słodzik ten może być dodawany do określonych rodzajów żywności np. żywności dla sportowców czy słodyczy w określonej formie chemicznej i ilości. Przepisy te reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności.

Droga aspartamu w ludzkim organizmie

Aspartam przyjęty wraz z pożywieniem nie jest trawiony tak jak tradycyjnie spożywany cukier. Jak wskazują badania, substancja ta przechodzi obojętnie przez jamę ustną i żołądek nie podlegając procesom trawienia. Dopiero na poziomie jelita cienkiego aspartam jest hydrolizowany, czyli rozkładany, do metanolu, fenyloalaniny i kwasu asparaginowego. Następnie u zdrowych osób aminokwasy te są wchłaniane i transportowane wraz z innymi białkami ludzkiego organizmu, a metanol przechodzi do klasycznego szlaku przemian tego związku. Przykładowo fenyloalanina może być wykorzystana do syntezy związków biologicznie czynnych takich jak dopamina, podobnie jak fenyloalanina pochodząca z normalnego pożywienia.

Wspominane wyżej aminokwasy są elementem codziennie spożywanych produktów spożywczych, zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego, takich jak np. jaja, mięso zwierząt czy ryb. W związku z tym nieco rzadziej są one obiektem wątpliwości w kontekście rozważania bezpieczeństwa aspartamu. Natomiast metanol jest powszechnie postrzegany jako trucizna, gdyż produkty powstające w trakcie jego przemiany są szkodliwe. Niewątpliwie aldehyd i kwas mrówkowy, które pojawiają się po rozkładzie metanolu, powodują uszkodzenie struktur białkowych. Natomiast jak wskazują przedstawiciele EFSA, nie stanowi to realnego zagrożenia dla zdrowia, gdyż ilości metanolu występujące we krwi po spożyciu aspartamu najczęściej są tak niskie, że niewykrywalne. Dopiero bardzo wysokie spożycie aspartamu (powyżej 100 mg/kg masy ciała) pozwala zauważyć wzrost metanolu we krwi. Natomiast nadal nie wykazano tu negatywnego wpływu na organizm człowieka.

Zaburzenia metabolizmu aspartamu

Warto wiedzieć, że droga metaboliczna, o której wspominano wyżej, dotyczy osób zdrowych. Niestety w przypadku wybranych konsumentów, aspartam jest szkodliwy i nie należy go spożywać. Dotyczy to pacjentów z rzadką, bo zdarzającą się u 1 na 7500 osób, chorobą genetyczną – fenyloketonurią (PKU). Jest to schorzenie związane z zaburzeniem metabolizmu aminokwasu – fenyloalaniny. W przypadku zdrowych osób jest ona codziennym elementem prawidłowo zbilansowanej diety. Co więcej, jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania każdego dnia. Niestety w przypadku PKU, na skutek wady genetycznej, dochodzi do zaburzenia przemiany tego związku. W konsekwencji fenyloalanina nie może być transportowana do miejsc docelowych i gromadzi się w strukturach, w których wykazuje działanie patologiczne np. w centralnym układzie nerwowym, gdzie powoduje uszkodzenia. W związku z powyższym osoby z fenyloketonurią nie mogą spożywać żadnych produktów, które dostarczają fenyloalaniny, w tym także aspartamu. Bardzo niewielkie ilości fenyloalaniny, które są niezbędne do funkcjonowania, dostarcza podstawowa, wysoce restrykcyjna dieta, bądź odpowiednie preparaty.

Aspartam jest obecny w różnych produktach spożywczych. Najczęściej spotkać go możemy w artykułach takich jak napoje dietetyczne, gumy do żucia i produkty bez cukru. W konsekwencji jest to słodzik popularny wśród osób odchudzających się, aktywnych fizycznie czy także z zaburzeniami tolerancji glukozy. I choć obecnie nie ma podstaw do obaw przed jego spożyciem, to warto zachować umiar i unikać nadmiernego spożycia aspartamu. Nadal, niezależnie od tego, czy spożywamy słodziki, zawsze warto zachować zdrową i różnorodną dietę.

Bibliografia

1. Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. European Food Safety Authority 2013.

2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.

3. E. Wierzbicka. „Słodziki” – aspekty żywieniowe i zdrowotne. WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW, maj 2014.

4. Fenyloketonuria – diagnostyka, leczenie, wybrane problemy kliniczne, lek. Bożena Didycz, dr hab. n. med. Mirosław Bik-Multanowski, prof. UJ, Pediatria po Dyplomie, 2017, 02.

Artykuł przygotowany przez partnera serwisu